I. Nietzsche

FRIEDRICH WILHELM NIETZSCHE

(ur. 15 października 1844 w Röcken w okolicach Naumburg (Saale), zm. 25 sierpnia 1900 w Weimarze)

TATARKIEWICZ:

Nietzsche nie umiał żyć bez jakiegoś kultu:
I był kult sztuki [ Wagner]
II kult nauki [ Darwin Spencer]
III. kult  życia, siły , indywidualności
bliscy: Heraklit, Kalikles [ w Platon Gorgiasz] Trazymach  Carlyle
RELATYWISTYCZNA TEORIA POZNANIA
Wszystkie czynności i wytwory ludzi uwarunkowane są potrzebami życiowymi.
Prawda jest dla nas tylko to, czego wymaga od nas życie.
Prawda jest subiektywna i względna /obiektywna i bezwzględna prawda jest złudzeniem
RELATYWIZM POZNAWCZY NIETZSCHEGO: umysł nie ujmuje wiernie rzeczywistości, za to zawsze ja fałszuje.
Rzeczywistość nieustannie się zmienia. Aby ją ująć dla celów życiowych i zużytkować , musimy ja zatrzymać, utrwalić. Jest chaosem a my musimy ją porządkować, doszukiwać się w niej praw.
Nasze prawdy to złudzenia, do których przywykliśmy , o których złudności nie pamiętamy.
wierzymy w fałszywy obraz rzeczywistości, który sami wytworzyliśmy.
'urządziliśmy sobie świat tak byśmy w nim żyć mogli'
Życie nie jest argumentem ; miedzy warunkami życia również może znajdować się błąd.
Od wieków posługujemy się przenośniami,  i zapominamy wreszcie ze to tylko przenośnie. posługujemy się słowami i zapominamy, że to tylko słowa.
Każde nasze pojęcie deformuje rzeczywistość- chociażby przez to, że ją uogólnia. -> i tym jest fałszywsze im jest ogólniejsze.
najfałszywsze pojęcia, to pojęcia filozoficzne-> pojęciom takim jak absolut czy substancja, nic nie odpowiada, są wyłącznie schematami myśli.
RELATYWISTYCZNA TEORIA WARTOŚCI -> Nie ma moralności obiektywnej, powszechnie obowiązującej. każdy ma taka moralność jaką ma naturę.
istnieje moralność panów i moralność niewolników
Silni z natury rzeczy cenią dostojność, godność, stanowczość, sprawność , pewność działania, bezwzględność w przeprowadzaniu swych zamierzeń.
Słabi: muszą cenić to co ich słabości przychodzi z pomocą; litość, miękkość serca, altruizm, względność.
Niegdyś silni panowie mieli głos, urabiali pojęcia to oni wytworzyli pojęcie dobra[ rozumieli je po swojemu jako dostojność czy dzielność]
Ale przyszedł czas buntu ze strony niewolników; byli słabi ale LICZNIEJSI i przez to zwyciężyli- ich opinia stała się opinia powszechna; za dobro zaczęło odpowiadać to, co odpowiada ich interesom; miękkie serce, altruizm, pokora. nastąpiło  odwrócenie sądów. nasza epoka moralność jest moralnością niewolników.
Nietzsche chciał zajmować bezstronne, naukowe , opisowe stanowisko wobec ludzkiej moralności.
W porządku, że niewolnicy maja swoją moralność. złe jest tylko gdy poddają się jej ci którzy należą do  rasy panów- jest to zwyrodnienie, dekadencja./// później zmienił zdanie. teza teraz brzmi ' jedna jest tylko moralność, moralność panów'. tu zaczyna się druga cześć filozofii Nietzschego, ani przyrodnicza ani relatywistyczna.





KRYTYKA MORALNOŚCI WSPÓŁCZESNEJ:
Współczesna moralność opiera się na trzech głównych założeniach:
I. założenie równości
II założenie wolności
III. założenie wartości moralnej [ cel ostateczny]
Na założeniach tych opierają ssie zasady moralności:
I. zasada sprawiedliwości
II. zasada użyteczności
III. zasada altruizmu i miłości bliźniego
IV. zasada litości
V. zasada prymatu
VI. zasada prymatu ogółu
VII. zasada intencji
VIII. zasada wychowania
IX. zasad nagrody i kary
'platonizm dla ludu'
Nietzsche był wrogiem Sokratesa i Platona, chrześcijaństwa i demokracji.
MORALNOŚĆ PANÓW:
I. założenie wartości życia-> jedynie ono posiada wartość bezwzględną i rodzi się z niego wszystko inne, co w ogolone wartość posiada.
II. założenie wolności silnego -> wolność należy się temu , który posiada  dość siły, by ją sobie zapewnić.
III. założenie nierówności-> ludzie nie są równi. są lepsi i gorsi w zależności ile maja w sobie życia i  siły.

Z założeń tych wypływał tylko stosunek krytyczny Nietzschego do współczesnej moralności.
Podstawą wszystkiego jest ciało, życie jest przede wszystkim sprawa cielesna; duch jest jedynie nadbudowa nad nim.
szczęście to także jeden z ideałów moralności panującej, dzieło niewolników, które należy obalić
Nietzsche zwalcza wszelka ascezę ograniczanie ssie, ucieczkę w sferę ideałów
oskarżenie jego wobec współczesnej moralności było POTRÓJNE:
I. ze opiera się ona na fałszywej psychologii, a przez to zapoznaje przyrodzone instynkty i ma zasady niezgodne z naturą.
II. zbudowana jest na fikcjach. mówi o postępkach nieegoistycznych , wolnej woli moralnym porządku jakiego nie ma.
III. ze ma ujemne konsekwencje praktyczne : wychowuje mierny gatunek ludzi.
Nietzsche -> 'przewartościowanie wszystkich wartości'-> pokazanie bezwartościowości tego, co powszechnie za wartościowe uchodzi i postawienie w to miejsce wartości prawdziwych.
Jego filozofia ma być 'poza dobrem i złem'-> ma być poza dobrem i złem 'moralnym' opartym na zasadach altruizmu, prymatu ducha, ogółu , intencji itp
Nietzsche->'amoralista'
przeciwnik moralności panującej. wszelkiego stawiania ponad życie jakichkolwiek wartości duchowych i podporzadkowania im życia.
Nietzsche- twórca nowej moralności-> osnową tej moralnością było życie- jest ono pierwsza i bezwzględna wartością. moralność miała opierać się na instynktach, nie na świadomej myśli.
Schopenhauer-> życie  nie ma celu, jest bezrozumnym parciem na przód. Nietzsche zgodził się z Schopenhauerem, jednak częściowo. człowiek nie ma istotnie celu poza sobą ale ma go i w samym sobie -> samo życie jest celem-tym Nietzsche  wyszedł poza nihilizm i pesymizm Schopenhauera.

DWIE LUDZKIE POSTAWY:
POSTAWA APOLLIŃSKA -> ceni to co jasne, przejrzyste, opanowane zrównoważone
POSTAWA DIONIZYJSKA ->  ceni płodność i pełnię życia, obala wszystkie prawa, rozbija wszystkie harmonie. dynamika dla niego jest ważniejsza od doskonałości [ sam Nietzsche]
ZESTAWIANIE: Zycie cielesne, fakt biologiczny jest osnową ludzkiej egzystencji, a życie duchowe jest tylko jego odroślą. Z tego przekonania wypłynął jego naturalizm i relatywizm etyczny. także koncepcja nowej moralności, przewartościowanie wszystkich wartości, wyjście poza dobro i zło, zestawienie  panów i niewolników, Dionizosa i Apollina, nadczłowiek, walka z dekadencją.
w człowieku jaki w przyrodzie istotna jest wola.
Czynniki duchowe NIE SA pierwotne ani istotne
Ulubiona idea Nietzschego : starożytna idea wiecznego powrotu zdarzeń; gdy dzieje świata dojada do kresu, wtedy rozpoczną się na nowo i będą przebiegać tak samo. Surogat [substytut] wieczności.
Nietzsche był przede wszystkim etykiem. choć podkreślał swój amoralizm był twórcą moralności.
właściwe zadanie filozofii to tworzenie kultury. współczesna zubożała filozofie nazwał 'epochistyka' bo zamiast stawiać wielkie zagadnienia , każe się od nich powstrzymywać
cecha Panów była przede wszystkim dostojność
W Nietzschem można odróżnić dwa pierwiastki:
*pierwiastek romantyczny- kult Dionizosa, pełni życia.
*pierwiastek realistyczny wola mocy, władzy, panowania.

WYKŁAD:

FRIDERICH/FRIDERYK NIETZSCHE  1834-1900
- fascynował sie kulturą sarmacka
Zaratustra -> [ kultra iranska]
Brzozowski próba polaczenia Nietzschego i Marksa
Czy Nietzschce modyfikuje dotychczasowe rozumienie filozofii?
- mądrość  w sferze immanencji[ stad krytyka religii]
absolutyzacja ziemskiej rzeczywistości
sukcesor ontologii panteistycznej
Nietzsche hiperchrzescijanizm
'trudna do zniesienia proza życia'
'kult przeciętności'!!!!!
szukanie zapomnienia
Nietzsche prorok
chrześcijaństwo aktualnie jest kwestia odbywania rytuałów [ tradycji]
nie ma w tym miejsca na wiarę  -> Bóg umarł
sw Paweł/ sw Augustyn ->  wypaczenie nauk Jezusa
Nietzsche-> chrześcijaństwo wypacza nauki Jezusa
idea wiecznego powrotu/ Nietzsche!!
filozofia eksperymentalna
Nietzsche - strach  przed komunizm/ socjalizm
przyjemne i łatwe dla ludzi słabych
człowiek slaby potrzebuje instytucji kościoła
 
Nietzsche                                     10/10/14
filozofia nieanalityczna, wykład

Nietzsche:
1. chce wykreować nowy światopogląd / nowy typ moralności
2.nie widzi sensu poszukiwania prawdy

3. filozofia nie może być niczym więcej niż interpretacja
4. zaniepokojenie kim stał się człowiek współczesny
nietzscheańska koncepcja człowieka
 //
próbuje wydobyć nas ze stanu bezmyślności

Nietzsche a religia ->  Bóg umarł
religia - sfera kultury [ wytwór człowieka]
niesłuszna absolutyzacja kultury/ absolutyzowaniem znaczenia

Bóg umarł -> nihilizm -> nie ma żadnego obiektywnego sensu zjawisk

kościół zwalcza wielkość człowieka
podziwiał postać Jezusa -> przykład człowieka silnego
chrześcijaństwo wypaczyło nauki Jezusa-> strasznie ludzi kara  boska , by ujarzmić społeczeństwo.
kwestia moralności -> nie ma moralności absolutnej-  nie ma w niej  miejsca na obiektywizm
moralność odpowiada naturze człowieka, lecz ludzi różnią się   wyznając odmienne systemy wartości

ludzi słabych jest więcej- chrześcijaństwo prezentuje mentalność ludzi słabych
założenie zasad moralnych jest to  ,ze jesteśmy woli [ odpowiadamy za swoje czyny]-> to jest fałsz- człowiek nie posiada wolnej woli   [ chrześcijaństwo przypisuje to]

nasze działania są skutkiem przeszłości/ nie mamy wolnej woli
względność i subiektywność wartości moralnych
kościół zakłada wolność, by stosować nagrodę i kare
wszystko to, przez strach przed osamotnieniem *****
do przestrzegania zasad zmusza nas tradycja /strach przed   samotnością.
litość jest ohydna
szerzeniem dóbr moralnych zainteresowani są ludzie słabi
[no i kapłani bo im się to opłaca]

potępianie instynktu -> wyraz bezradności
uniwersalizm etyczny jest szkodliwy dla człowieka
moralność jest jednak niezbędna -> daje człowiekowi poczucie sensu

immoralizm
ludziom silnych przysługuje wolność
nierówność - równość miedzy ludźmi nie służy rozwojowi
ciało-> fundament naszego istnienia
próba kreacji nowej moralności
krytyka więzi społecznych -> bliźni są dla nas przede wszystkim     zagrożeniem.
nie ma ludzkości- są różne narody
bożek ludzi współczesnych-> państwo
państwo-> instytucja ludzi słabych
krytyka kultury niemieckiej

kultura utraciła coś, co dotychczas nadawało sens ludzkiemu istnieniu.
Merkantylizm:
1. «doktryna i polityka ekonomiczna dominująca w Europie Zachodniej w XVI i XVII w., według której zamożność kraju zależy głównie od ilości nagromadzonego kruszcu»
2. «postawa polegająca na liczeniu się z tym tylko, co przynosi korzyści materialne»

w kulturze nie ma treści absolutnej, wszystko da się wytłumaczyć    potrzebami fizjologicznymi
w naukach  zgadzamy się z tym, co służy naszym potrzebom.
schematyzacja rzeczywistości- uproszczenie rzeczywistości dla   naszych celów- wierzymy w obraz rzeczywistości-  to, że to się  sprawdza- nie jest argumentem za jego prawdziwością.

odwołujemy się do tego co jest dla nas wygodne i na tym budujemy  rzeczywistość[ odbieramy rzeczywistość]

deformujemy rzeczywistość- bo sama deformacja jest sam język:
język wszystko uogólnia, nadaje schemat ->stara się na nowo scharakteryzować teorie poznawcze
[ język nie jest naturalny]
poznanie[ nawet wnioskowanie logiczne] [dawanie dowodów wiedzy] jest skutkiem popędów. ->  to jest sposób przejawiania się naszej energii życiowej
wyniki poznania, nie mają znaczenia- najważniejsza jest satysfakcja  jaką osiągamy przez tworzenie/ odkrywanie.
celowa nieświadoma determinacja osobowości.
prawdziwość nie jest własnością sądów
nie ma obiektywnego kryterium prawdy
krytyka scjentyzmu [ powiązany z metafizyką]
nie służmy niczemu- żyjmy pełnia życia
antypozytywista
to co nielogiczne tez jest potrzebne
poznanie osadzone jest w namiętnościach [ języku, sztuki]
w życiu nie liczy się prawda
koncepcje teoretyczne nadają życiu sens
walczy z platonizmem
jest bardziej za relatywizmem
pojęcie genealogii w systemie Nietzschego
fundamentalna nieprzejrzystość świata
genealogia kwestionuje obiektywność poznania.
nigdy nie może być wiedzy pewnej, obiektywnej wiedza wcale nie wyrasta z podstawy bezinteresowności- wręcz przeciwnie
wiedza ma charakter kumulatywny - Nietzsche - w wiedzy muszą pojawiać się sytuacje kryzysowe- zawsze musi łączyć się z niewiedzą.
genealogia:
- strategia interpretacyjna
- pełni funkcje krytyczna
- chce łączyć nas z metafizycznego myślenia
- metoda dekonstrukcyjnej krytyki  inspiracja dla post modernistów ]
obraz popędów jest dla nas nieznany [stad zainteresowanie biologią]

[ życie człowieka - suma afektów i popędów]


GŁÓWNE POJĘCIA W FILOZOFII NIETZSCHEGO

- ŻYCIE
- WOLA MOCY
-  NADCZŁOWIEK
- WIECZNY POWRÓT
 wszystko w świecie się powtarza -> idea wiecznego powrotu
w życiu człowieka nie ma momentów nieważnych- liczy się wszytko.    wszystko jest ważne [[ nawiązanie do chrześcijaństwa]- nie można biologizować
teoria Darwina
nadczłowiek -> ideał osobowości indywidualnych

WNIOSKI:
- filozofia nigdy nie jest bezinteresowna
- krytyka metafizyki Kanta

- hiperchrześcijanizm

Heidegger-> Nietzsche nie wyzwolił się od metafizyki [ idea wiecznego powrotu , wola mocy]]

LEKTURY:

FRIDERICH NIETZSCHE Z Genealogii Moralności [rozprawa 2]

1.
Możliwość zapominania jest niezbędną cechą, dzięki której my, ludzie jesteśmy w stanie odczuwać nowe doznania czy nabywać wciąż nowych umiejętności.  Możliwość zapominania utrzymuje w naszej duszy ‘porządek’ -> bez zapominalstwa nie mogłoby być szczęścia, pogodności, nadziei, dumy.. współczesności
2.
Dzięki zapomnieniu jesteśmy w stanie utrzymać swoje istnienie w rzeczywistości – zapomnienie stanowi siłę- forma potężnego zdrowia
Z drugiej strony – zjawisko pamięci
Pamiętam = aktywnie nie chce się czegoś pozbyć z mojego umysłu
Pamięć jest pamięcią woli
Przystosowywanie się człowieka do przezywania rzeczywistości-> potrzeba świadomości stabilności i przewidywania- nabieranie nawyków- próba zarzadzania przyszłością
- długa historia prób oswajania się człowieka z rzeczywistością
‘ jak bardzo człowiek musiał sam stać się obliczalny , regularny, konieczny  a także stać się sobą w swych oczach , by koniec końców moc, jak czyni to istota składająca przyrzeczenie , ręczyć swoim za siebie w przyszłości’ -> historia odpowiedzialności
Obyczajowość obyczaju, społeczny kaftan bezpieczeństwa – niezbędne kwestie by uczynić człowieka rzeczywiście obliczalną istota > świadomość mocy i wolności , poczucie spełnienia się człowieka w ogóle.
Dumna wiedza o nadzwyczajnym  przywileju odpowiedzialności -  świadomość tej rzadkiej wolności, mocy nad sobą i losem – instynkt --- sumienie??
3.   jak wyrabiana jest pamięć zwierzęciu ludzkiemu? w jaki sposób na tym po części tępym, po części roztrzepanym intelekcie, który żyje chwilą, na tym ucieleśnionym zapominalstwie odciskane jest coś, co ma pozostać obecne?
Mnemotechnika -> ‘ coś co ma pozostać w pamięci, jest wypalane ogniem; w pamięci pozostają jedynie te [ treści] które nie przestają boleć’.
Każda religia u swych najgłębszych podstaw jest systemem okrucieństw]-> ból stanowi najmocniejszy środek pomocniczy mnemotechniki.
Srogość ustaw karnych wskazuje ile trudów musiała ponieść ludzkość, aby dojść do zwycięstwa nad zapominalstwem i zapewnić obecność kilku prymitywnych wymogów współżycia społecznego w [ umyśle] żyjących chwilą niewolników afektu i żądzy. -> [..] jak wiele krwi i grozy kryje się na dnie każdej z ‘dobrej rzeczy’
5. wymierzanie kary[ prawo] zasadza się na nakazie okrucieństwa i prawie do okrucieństwa]
6. w jaki sposób cierpienie może stanowić wyrównywanie ‘winy’? -> ‘bez okrucieństwa nie ma święta’
7. ponurość niebios zawsze zmagała się ze wzrostem wstydu, jakiego człowiek doznał na widok człowieka.
Człowiek uczy się wstydzić wszystkich swoich instynktów.
W cierpieniu oburza nas właściwie nie samo cierpienie, lecz jego bezsensowność
Aby uczciwie zanegować i usunąć ukryte, niewyjaśniane , bez świadków doznawane cierpienie , ówczesny człowiek był niemal zmuszony wynaleźć bogów i rozmaite istoty pośrednie -> ‘ usprawiedliwiona  jest każda dolegliwość, której widokiem buduje się jakiś bóg’ – bogowie pojmowani jako miłośnicy okrutnych widowisk >
Całkowicie deterministyczny świat byłby dla bogów łatwy do odgadnięcia , zatem wkrótce stałby się dla nich meczący – oto dla filozofów [ tych przyjaciół bogów] dostateczny argument by po bogach nie spodziewać się deterministycznego świata
11.
- sprawiedliwość w gruncie rzeczy tylko przedłużenie poczucia winy?
[…]  cnota bez świadków była zupełnie nie do pomyślenia

afekty reaktywne
12.
Wielkość postępu mierzy się niczym innym niż masa ofiar , jaka musiano złożyć na jego cześć

‘nowoczesny mizarchizm;

13.
Problem kary
Relatywnie trwale elementy takie jak ‘akt , dramat, ścisła kolejność procedur
Jej plynne elementy takie jak sens , cel , oczekiwania , które wiaza się z realizacja tych procedur

Procedura- wynaleziona dla celów kary

Definiowalne jest jedynie to, co nie ma historii

Kara jako odpłacenie
Kara jako izolowanie
Kara jako wzbudzanie strachu
Kara jako wyrównanie długu

14. wartość kary miałaby polegać na wzbudzaniu w winowajcy poczucia winy – wyzywanie reakcji psychologicznej zwanej ‘nieczystym sumieniem’ czy ‘wyrzutami sumienia’
Kara czyni twardym i zimnym; wzmaga koncentracje; wyostrza poczucie obcości; potęguje siłę oporu.
Kara-> rozwój poczucia winy

15.
Właściwy skutek kary -> wyostrzenie roztropności, wydłużenie pamięci, w bardziej ostrożnym , nieufnym , potajemnym przystosowaniu do dzieła.
LUDZIE OSKARŻAJĄ BOGA ZA ISTNIENIE ZŁA -> ‘ co oznaczałoby ze czyni się boga podległym przeznaczeniu , i co byłoby zaiste największa z wszelkich niedorzeczności’

Właściwego skutku kary musimy dopatrywać się przede wszystkim w wyostrzeniu roztropności , wydłużeniu pamięci, w rozpoznaniu ze na wiele rzeczy jest się raz na zawsze zbyt słabym w swego rodzaju konkrecie własnej samooceny .
Kara oswaja człowieka, natomiast nie czyni go lepszym
16.
Wszystkie instynkty, które nie znajdują wyładowania na zewnątrz , zwracają się do wewnątrz -> uwewnętrznienie człowieka [ -> fundament do zaistnienia ‘duszy’]
Cały świat wewnętrzny z początku cienki, nabierał głębi,  gdy możliwość wyładowania się człowieka  na zewnątrz uległa zahamowaniu.
Bastiony, którymi organizacje państwowa bronią się  przed [pra] dawnymi instynktem wolności  - należą do nich przede wszystkim kary - sprawiły ,że wszystkie instynkty zwróciły się przeciwko samemu człowiekowi.-> stąd pochodzi ‘nieczyste sumienie’
CZŁOWIEK [ ten twór] który, wtłoczony w przygniatającą ciasnotę i regularność obyczaju , z braku zewnętrznego wroga i oporu zaczął maltretować samego siebie.
Widowisko, ludzka egzystencja .. wydaje się zbyt paradoksalne, że mogłaby ona odbywać się niesensownie i niepostrzeżenie bez jakiegoś widowiska – do tego potrzebni byli bogowie [ GENEZA RELIGII]
17.
Koniec z marzycielstwem –> powstanie państwa na skutek ‘umowy’
18.
instynkt wolności jako wola mocy -> tworzy nieczyste sumienie i buduje negatywne ideały.
Cóż bowiem byłoby piękne , gdyby najpierw sprzeczność nie uświadomiła się sobie samej?
19.
Nieczyste sumienie jest chorobą, nie ulega wątpliwości, ale taka choroba jaka jest ciąża […]
20.
Ateizm i swego rodzaju wtórna niewinność łączą się ze sobą.


 22.
W człowieku jest tyle zatrważającego
Ziemia zbyt długo jest zakładem dla obłąkanych
23.
Ze pojęcie bogów nie musi samo w sobie skutkować zmizernieniem wyobraźni , jakiego uobecnienia nie moglibyśmy sobie darować’ ,że ‘fikcja’ bogowie można się posługiwać dostojniej, niż dla samo ukrzyżowania i samo-pohańbienia ludzkiej istoty
Grecy przez długi czas posługiwali się  swymi bogami tak, by ‘ nieczyste  sumienie’ trzymać właśnie z dala od siebie i moc się radować wolnością swej duszy. Bogowie mieli w pewnym stopniu  usprawiedliwić człowieka także co to jego okropnych postępków , służyli za przyczynę zła – nie brali na siebie kary, lecz, co bardziej dostojne , winę.
24. Cóż obraza głębiej , cóż rozdziela gruntowniej niż to, że pozwalamy [innym] pokazywać jak surowo i jak z wysoka  traktujemy samego siebie?
25. [..] zwycięzca nad bogiem i nicością- będzie musiał kiedyś przybyć…
W tym miejscu przystoi mi tylko jedno: milczeć.