IV. Freud / skrypt + lektura

FREUD – koncepcja życia psychicznego

Stwierdzenie Freuda, które jest przesłanką jego koncepcji (że procesy fizjologiczne odzwierciedlają się w psychice) jest tylko hipotezą.

Koncepcją terapii psychoanalitycznej – przez przypomnienie zdarzeń z dzieciństwa Freud rozumie wyparcie przedstawienia popędowego jako przerwanie wewnętrznego dialogu w świadomości, toczy on się jednak dalej w nieświadomości. Dialog prowadzony z psychoanalitykiem ma znieść skutki tego rozszczepienia. Choroba zawsze ma jakiś sens który pacjent ukrywa przed innymi i przed samym sobą. Freud wierzy w magiczną moc słów, dialogu (pacjent – psychoanalityk). Jeśli nazwiemy przeszłość zyskujemy nad nią władzę (prawda leczy!).  Słowa znajdują drogę do stłumionej przeszłości pacjenta – wyzwolenie się spod dominacji sprawcy którym jest czynnik chorobowy. Słowa, które Freud stosuje w terapii nie są słowami języka potocznego.

Uwagi krytyczne wobec teorii człowieka u Freuda:

1. Freud analizował tylko psychikę chorych.

2. Psychoanaliza redukuje wytwory ducha do chorobowych zjawisk psychologicznych – przewartościowanie.

3. Pretensje do naukowości.

4. Teoria jest mało wywrotna – wszelkie obiekcje wobec psychoanalizy można interpretować na sposób psychoanalityczny.

5. Negatywny wpływ na ludzi – sprzyja tworzeniu ludzi biernych.

6. Manipuluje ludźmi, krępuje ich, Freud nie ufa wyzwoleniu potrzeb człowieka.

7. Niechęć, niemoc naprawiania świata.

8. Niewielka rola konfliktu z otoczeniem (biologizowanie, bezkrytyczne przyjęcie za podstawę własnego społeczeństwa).

Teoria kultury.

 Kultura to proces hermeneutyczny. 
Człowiek w kulturze to zarazem aktor i widz.
 Kultura nie zapewnia człowiekowi szczęścia (jest on bardziej skrępowany), ale zapewnia wygodę, bezpieczeństwo (Freud nie idealizuje stanu pierwotnego, naturalnego). Kultura jest jednorodna, są w niej konflikty i napięcia. Rozwój kultury zachodzi w służbie Erosa. Kluczem do zrozumienia kultury jest zanalizowanie pierwotnych jej form.

Analogia – wydarzenie, które ufundowało kulturę – ojciec władza, despota – synowie, którzy go zabijają aby zając jego miejsce (wyrzuty sumienia). Horda pierwotna (czy nie jest to wymysł samego Freuda?).

Nawiązywanie do interpretacji zachowań plemion, analiza mitów, baśni, ludowych przekazów.

Decyzja stworzenia kultury jest podejmowana dla własnego dobra. Wkraczając w kulturę człowiek dał prymat zasadzie realizmu przed zasadą szczęścia. Trzy zakazy pierwotne kultury: 1) zakaz zabijania/ zakaz ojcobójstwa(???) 2) zakaz kazirodztwa, 3) zakaz ojcobójstwa(???).

Kultura musi się skończyć. Człowiek zaś powinien oddalać tendencje destrukcyjne. Zbiorowe mity, które znajdują się u podstaw kultury są przyczyną jej choroby. Terapia kultury – wykreowanie nowego mitu (antyprawda). Czy jest możliwy bezrepresyjny model kultury? Zadaniem kultury jest utrzymanie życia.

Koncepcję kultury Freuda podzielał B. Malinowski (w swych pracach udokumentował, że Freud chce wyprowadzić wartości przeciwne zwierzęcym – np. wyrzuty sumienia z zachowań zwierzęcych).

Krytyka teorii kultury:

- nie da się empirycznie zweryfikować tej koncepcji (stronniczość).

- Freud odwraca dotychczasowe ujęcia (jednostronność)

- pesymizm, katastrofizm, dekadentyzm.

- wyraz jałowości poznawczej – Freud uniemożliwia zrozumienie różnych dziedzin kultury – jeden klucz do całości kultury.

- freudyzm redukuje filozofię – jest to rodzaj metafizyki; europocentryzm (?).

Obecnie psychoanaliza straciła popularność. Największy odzew miała w USA, stosowana również do ludzi zdrowych. Pierwszymi odbiorcami Freuda byli twórcy, artyści. Freudyzm skłaniał do przemyślenia, nawoływał do większej swobody życia, własnym życiem i bytem. Wiara w rozum (!) (związek z ideami oświeceniowymi). Jest sceptyczny wobec własnej koncepcji – wiara w sens samorozpoznania – próba powiązania filozofii z materiałem empirycznym. Freud występuje trochę jako prorok, który różne rzeczy wie z góry – mistycyzm. Korzysta z niewielkiej części dorobku nauki – nie jest to synteza nauki. Psychoanaliza nie wypracowała metody. W psychoanalizie dominuje odniesienie retrospektywne, wypełnianie roli, dostosowywanie się, ewentualnie interpretacja (myślenie dogmatyczne, religijne).

                  FREUD  KULTURA JAKO ŹRÓDŁO CIERPIEŃ I-IV

Zwykle nie znamy pewniejszego uczucia niż uczucie naszej jaźni [ das Selbst], naszego ja [ das Ich]  To ja wydaje nam się samodzielne, dobrze odgraniczone od wszelkiego innego. Dopiero badanie psychoanalityczne nauczyło nas, że wrażenie to jest złudzeniem , ze zwrócone do wewnątrz ja raczej łagodnie przechodzi w nieświadomą istotę psychiczną określoną przez nas mianem ‘ to’.
Na wyżynach zakochania granica miedzy ja a przedmiotem grozi rozmyciem.
Patologia zapoznaje nas z wielka liczba stanów, w których granice miedzy ja a światem zewnętrznym staja się niepewne , czy tez są niewłaściwie wytyczone.
To co ja człowieka dorosłego czuje wobec siebie, nie mogło być od początku takie samo. Uczucie to musiało przejść jakiś  proces rozwoju. Którego istnienia , jak łatwo pojąć nie da się udowodnić , który jednak z niejaka doza prawdopodobieństwa da się odtworzyć. – uczy się tego ja
Powstaje tendencja do odgraniczania od ja i odrzucania na zewnątrz wszystkiego, co  może stać się źródłem takiej przykrości , do kształtowania ja  nastawionego na czysta przyjemność.
Odróżnienie  tego, co wewnętrzne od tego co zewnętrzne- ustanawianie zasad rzeczywistości
Człowiek  [cel ] : odpiera przeczuwane i grożące doznań przykrości.
Nasze dzisiejsze poczucie JA wobec siebie jest skarlałą resztką wszechogarniającego przeczucia , które odpowiadało wewnętrznej więzi ja ze środowiskiem.
W życiu psychicznym nie może przepaść nic, co kiedy zostało uformowane ,ze w jakiś sposób zostanie zachowane i  może zostać wydobyte  na jaw.
Potrzeby religijne -> bezsprzecznie wywodzą się z infantylnej bezradności i budzonej przez nią tęsknoty za ojcem – to trwale zachowanie przez  lęk w obliczu przewagi losu.
RELIGA –> system doktryn i obietnic , który z jednej strony z pozazdroszczenia godna kompletnością objaśnia mu zagadkę tego świata, z drugiej zapewnia go ,ze nad jego życiem czuwać będzie troskliwa opaczność wynagradzająca mu każdy zawód, jakiego dozna w trakcie ziemskiej egzystencji . zwykły człowiek nie może wyobrazić sobie tej opatrzności inaczej niż za pomocą wspaniale wywyższonego ojca.
Ciężko jest znieść jarzmo życia . wiec sięgamy po środki łagodzące.
3 rodzaje takich środków:
 środki odwracające uwagę->  środki dzięki którym  możemy bagatelizować nasza niedole,
[ np. aktywność naukowa]
       2.  zaspokojenia zastępcze, które ja zmniejsza [ sztuka]
      3.  środki odurzające dzięki którym jesteśmy na nie niewrażliwi
[ wpływają na ciało, zmieniają jego chemie]
Idea celu życia  =a nierozerwalnie wiążę się z systemem religijnym.
O celu życia stanowi program zasady przyjemności
To, co określa się mianem szczęścia w najściślejszym tego słowa znaczeniu , wynika z raczej nagłego zaspokojenia wysoko spiętrzanych potrzeb  i podług swojej natury jest możliwe tylko jako zjawisko epizodyczne.
Cierpnie zagraża nam z 3 stron :
Ze strony własnego ciała
 Ze świata zewnętrznego
 Ze strony stosunków z innymi ludźmi
Zaspokojenie popędu jest szczęściem, ale staje się przyczyna poważnego cierpienia gdy świat zewnętrzny każe nam znosić niedostatek i uniemożliwia zaspokojenie naszych potrzeb.
[..] zaspokojenie  zyskuje się dzięki złudzeniom rozpoznawalnym jako takie , a mimo to odbiegają one od rzeczywistości nie przeszkadza czerpać z nich przyjemności.
Zycie wyobrażeniowe [ przyjemność  czerpana z dziel sztuki, za pośrednictwem artysty dostępna nawet człowiekowi nietwórczemu
SZTUKA –>  umożliwia przelotne oderwanie się od biedy życia
RELIGIA -> Masowe urojenie
Miłość płciowa – dała nam najsilniejsze doświadczenie przemożnego doznania przyjemności , a tym samym wzorzec  tego dążenia do szczęścia.
RELIGIA –> obniża wartość życia  i obraca realny świat w urojenie – przesłanką tego jest zestraszenie inteligencji  za cenę infantylizmu psychicznego i wciągnięcia w masowe rojenia – udaje się religii oszczędzić wielu ludziom indywidualnej nerwicy.

[…] większość winy z powodu naszej nędzy ponosi tak zwana kultura [.] Freud->twierdzenie to jest zdumiewające, gdyż  niezależnie od tego jak zdefiniujemy  samo pojęcie kultury – jest pewne ze  za pomocą  czego próbujemy się osłaniać przeciwko zagrożeniu płynącemu ze źródeł cierpienia, należy właśnie do tej kultury

Człowiek staje się neurotyczny bo nie może znieść tak wielkiego wyrzeczenia jakie nakłada na niego społeczeństwo w służbie swym ideałom kulturowy , z czego następnie wysnuto wniosek, ze zniesienie lub wydatne obniżenie tych wymogów oznaczało powrót do możliwości osiągniecia szczęścia.
KULTURA -> określa sumę dokonań i urządzeń ,dzięki którym nasze życie oddaliło się od życia naszych zwierzęcych przodków , które służą dwom celom :
Ochrona człowieka przed naturą
Regulacja stosunków międzyludzkich

Współczesny człowiek nie czuje się szczęśliwy w swoim podobieństwie do Boga.

Element kulturowy pojawia się wraz z pierwsza próbą uregulowania stosunków społecznych
- członkowie wspólnoty ograniczają się w swoich możliwościach zaspokojenia,- zaspokojenie jednostki siłą społeczności
2 wymagania kultury – sprawiedliwość

Podobieństwo procesu rozwoju kultury można porównać do procesy rozwoju libido jednostki
SUBLIMACJA POPĘDU ->  dzięki niej doniosłą rolę w kulturze mogą odgrywać  wyższe aktywności psychiczne – naukowe, ideologiczne.

Jak dalece kultura jest oparta na wyrzeczeniu  się popędu , jak dalece ma za przesłankę niezaspokojenie potężnych popędów.

Pierwszym sukcesem kultury było to, że więcej osób mogło żyć we wspólności
Jedne z głównie celów kultury -> łączenie ludzi w większe jednostki