XI. Jaspers /wykład+lektura

Karl Jaspers  [ 1883-1969]

- skończył medycynę -> psychiatria

- Psychologia światopoglądu [1919] – rozwinięcie Dilthey’owskiej koncepcji światopoglądu

- za pomocą psychiatrii chciał tłumaczyć filozofię

- Filozofia – największe dzieło Jaspersa

- problematyka rozumu -> O prawdzie

- po wojnie stał się filozofem polityki

- rozważania filozoficzne Jaspersa -> szeroki obszar badawczy.

Jaspers -> przedmiot filozofii: byt

Filozofia szuka prawdy bezwarunkowej.

Filozofia szuka punktu poza wszelkim bytem by tłumaczyć byt -> Filozofia nie dociera do bytu.

Hannah Arendt-> Jaspers to Kant XXw.

Wiedza odnosie istniejących przedmiotów-> orientacja w świecie.

Byt przedmiotowy nie istnieje sam z siebie -> byt jest zawsze bytem dla istniejącego przedmiotu [Kant], byt nie jest bytem po prostu.

Dążenie do całości w ujmowaniu wszechświata zawsze prowadzi do sprzeczności.

Filozofia nie może się dokonać w ramach orientacji w świecie.

Wszelka wiedza, którą otrzymujemy w ramach orientacji w świecie nigdy nie ujmuje właściwego bytu w sobie.

Rzeczywistość jawi nam się w czworaki sposób

4 wersje przedmiotowości – cztery światy w świecie :

- materia

- życie

- dusza

- duch [ kultura]

Jaspers-> świat jest zjawiskiem

Dla orientacji w świecie podstawą role odgrywa dorobek nauk.

Nauka nigdy nie ogarnia swego własnego powołania- nie wskazuje nam sensu życia

Nauki dążą wyłącznie do zaoferowania nam uniwersalnego obrazu świata- droga poznawcza nauk jest nieskończona  -> nauki nie doprowadzają do jedności obrazu świata, uchwytują tylko określony byt -> Orientacja w świecie dokonywana dzięki naukom nigdy się nie zamyka

A jeśli orientacja dąży do zamknięcia wykracza poza treści nauki- staje się filozofią.[ filozofią, która chce być nauką-> chce zaoferować obraz świata. ]

Filozofia jako spór idealizmu z pozytywizmem.

POZYTYWIZM:

Pozytywizm ujmuje wszystko na sposób przedmiotowy.

Poznanie pozytywistów -> dostosowywanie się do bytu

Cel-> właściwe urządzenie świata

[Jaspers-> można unaocznić niepełność rzeczywistości empirycznej]

Zarzuty wobec pozytywizmu:

1.   [Jaspers, Fichte] Pozytywizm nie jest w stanie pojąc siebie samego. -> Pozytywizm nie uwzględnia sam siebie.

2.  [ Jaspers, Kierkegaard] Istnienie jest to coś czego nie da się zakwestionować , tymczasem na gruncie pozytywizmu ‘moje ja’ sprowadzona jest do przedmiotowości w którym nie ma miejsca na jednostkową egzystencje.

Siła pozytywizmu -> trzyma się empirycznej rzeczywistości

podejmuje ryzyka chęci poznania.

IDEALIZM

- Przedmioty istnieją tylko dla podmiotów.

- Podmiot jest formą istnienia ducha obdarzonego samowiedzą.

Zarzuty wobec idealizmu

1.   idealizm absolutyzuje  sposób postępowania nauk humanistycznych

poza tym idealizmowi wydaje się ,że rzeczywistość ma już jakąś ostateczną postać, że jest w posiadaniu wiedzy pełnej [ przeciwko Heglowi]

zniesienie jednostki

Idealizm przecenia znaczenie pojęć.

2.  Idealizm ujmuje rzeczywistość jako idee- przechodzi obok rzeczywistości [ argumenty przeciwko Heglowi]

Siła idealizmu -> uobecnianie treści duchowych.

Relacje pomiędzy idealizmem a pozytywizmem:

- zatracenie ludzkiej indywidualności

- prawdziwa rzeczywistość jest bezczasowa

- mają z góry ustalony plan świata

- P i I wzajemnie się ograniczają ale też wzajemnie pobudzają

Jaspers-> należy przezwyciężyć te stanowiska -> w obu tych stanowiskach zamknięty jest dostęp do bytu -> niedostępna im jest świadomość egzystencji.

- negują nasza wolność

- dążąc do systemu zapominają o granicach poznania

- pomijają to co niepoznawalne ->  Bóg

- Jaspers-> I i P nie dostrzegają zagadkowości świata

Do egzystencji można się wznosić jedynie jednostkowo -> jednostkowy wzlot. -> nie jest to cecha ogólna [ do Kierkegaarda]

- absolutyzacja nauki -> kryzys nauki

Jaspers-> powrócimy do autorytetu i objawienia + powrót do filozofii egzystencjalnej

Jaspers-> świat się nigdy nie zamyka w obrazie -> świat jest obrazem całości w świecie, tak więc nigdy nie jest całością.

Jaspers odwołuje się do potrzeb metafizycznych ->  potrzeby poznawcze i cechy istnienia traktuje jako coś prawomocnego.

J. szuka odpowiedzi o początek końca -> szuka punktu oparcia

Trasncendowanie do egzystencji -> właściwy sposób poszukiwana bytu ->   musze poszukiwać bytu, by odnaleźć siebie. -> bez tego nie istnieje filozofia.

Dzięki samemu myśleniu prawda nie może zostać odnaleziona -> skok między światem i egzystencją.

Egzystencja nie może być uczyniona przedmiotem poznania, lecz może być rozjaśniona

Egzystencja-> pozostaje w stosunku do samej siebie- przenika wszelkie postacie obiektywnego bytu [ medium urzeczywistniania się egzystencji]

Środki, które pozwalają myśleć siebie bez dokonywania wglądu w siebie -> źródło dzięki któremu jestem, nie przekształca się w wiedze, ale można je odczuć jako przeżycia duchowe.

Dokonując rozjaśnienia używamy pojęć i kategorii

Ogólny proces myślowy jest jedynie droga, która może prowadzić do skoku do egzystencji.

Prawda rozjaśniająca egzystencje nie jest wyłącznie jednostkowa – nie ma jednej prawdy która odnosi się do wszystkich.

Jaspers-> pozytywne nawiązanie do nauk. [ nie ma tego u Kierkegaarda]

Urzeczywistnianie siebie w świecie jest to tylko droga prowadząca do samego siebie.

Rozjaśnianie egzystencji nie następuje dzięki wiedzy. -> wiedza daje nam tylko przestrzeń tego rozjaśniania.

Z punktu widzenia rozsądku egzystencja nie daje się pojąć.

Rozjaśnianie egzystencji odbywa się jednocześnie w sferze obiektywności i w sferze subiektywności-> nie ma więc trwałego rezultatu.

Świat dla Jaspersa jest jeden. [ nie ma osobno świata przedmiotowego, a z drugiej strony egzystencji]

Egzystencja nie jest czymś ogólnym – jest dostępna tylko sobie samej.

Jaspers -> egzystencjalizm chrześcijański.

Transcendowanie do egzystencji -> żadne rozważania dotyczące egzystencji nie są czymś ostatecznym. -> chęć uczestnictwa w czymś więcej niż tylko w naszym wnętrzu.

Doświadczenie istnienia Absolutu ->

Język w komunikacji z innymi ludźmi, deprecjonuje przeżycia

Człowiek -> nie jest ostateczną podstawą Prawdy -> jest raczej pomostem do bytu Absolutnego.

Jaspers [ Kierkegaard] -> ustosunkowanie do własnego istnienia wymaga ustosunkowania do absolutnej egzystencji [ zakorzeniona w nieskończonej nieskończoności[ źródło egzystencji]]

Transcentencja = Jednia, Absolut, Bóg -> to co przekracza ludzką egzystencje.

Miłość -> forma świadomości Absolutu -> ekspresja bytu.

Poprzez miłość można osiągnąć refleksyjną więź z Absolutem.-> wiara filozoficzna. -> możliwość uzyskania pewności istnienia Boga. [ pewność intuicyjna, nie racjonalna] można ją urzeczywistnić.

Metafizyka -> zajmowanie postawy wobec transcendencji.

Poszukiwanie transcendencji w CZASIE [ w ramach naszej skończonej egzystencji] nigdy nie doprowadza do ostatecznego finału

Absolut dany wyłącznie jako Świat.

Szyfr transcendencji [ np. sztuka]

Nie ma Boga jednostkowego -> Jaspers jest za chrześcijaństwem bezwyznaniowym [ jak Heidegger]

Doświadczenie metafizyczne -> aktywne myślenie o transcendencji.

Milczenie Sokratesa-> świadomość niewiedzy.

Jaspers -> Degradacja prawd naukowych doprowadza do sfer użyteczności.

Pojęcie transcendencji Jaspersa = pojęcie rzeczy samej w sobie u Kanta

Jaspers -> chce wykroczyć poza świat pozostając w świecie/ za pomocą myśli wykraczać poza myślenie.

Przyczyna zwrotu zainteresowań [filozofia polityki]-> faszyzm

Cel Jaspersa - czym jest rozum? [ dystans wobec Heideggera]

Rozum -> władza dostępna dla wszystkich, czynnik wiążący wszelkie egzystencje [ O prawdzie ]

Rozum -> przestrzeń nieograniczonej komunikacji

Rozum nie jest jednością

Rozum utrzymuje treść od egzystencji

Istota rozumu jest w CZASIE, ale nie jest fenomenem historycznym.

Rozum nie jest posiadaniem prawdy, ale drogą do prawdy.